Oznacza podział gleb na klasy bonitacyjne ze względu na ich jakość produkcyjną, ustaloną na podstawie cech genetycznych gleb.
W rolnictwie podstawą do określenia klasy gleby są terenowe badania profilów za pomocą odkrywek glebowych.
Miernikiem gleboznawczej klasyfikacji gruntów są klasy bonitacyjne gruntu:
– dla gruntów ornych wyróżnia się 8 klas: I, II, IIIa, IIIb, IVa, IVb, V, VI;
– dla użytków zielonych i gruntów leśnych wyróżnia się 6 klas: I, II, III, IV, V, VI
W ocenie gleby bierze się pod uwagę m.in. jej właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne oraz warunki środowiska, w których gleba powstała (wilgotność, ekspozycję stoku, nachylenie terenu), a także jej cechy użytkowe.
Aktualizacja użytków gruntowych i kontrola poprawności ustalonych w ewidencji gruntów klas bonitacyjnych ma istotne znaczenie m.in. w zakresie naliczanego podatku (rolnego, leśnego, od nieruchomości, itd.), opłat z tytułu wyłączenia gruntów rolnych z produkcji rolnej (opłaty za grunty klas I-III), opłat z tytułu wyłączenia z produkcji rolnej gleb organicznych, czy też w ogóle możliwości realizacji inwestycji budowlanej w szczególności na terenach nie objętych miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego, gdzie realizacja budowy możliwa jest wyłącznie w oparciu o decyzję o warunkach zabudowy.
Przed złożeniem wniosku do urzędu o wszczęcie postępowania w sprawie przeprowadzenia aktualizacji gleboznawczej klasyfikacji gruntów, zasadnym jest przeprowadzenie wstępnej oceny danego terenu, co znacznie przyspieszy bieg sprawy oraz nie będzie generowało zbędnych dodatkowych kosztów. W pierwszej kolejności analizie podlega dokumentacja. Dlatego też, zgłaszając się z prośbą o przeprowadzenie klasyfikacji gruntów należy przygotować w szczególności wypis z rejestru gruntów oraz mapę ewidencyjną z naniesioną gleboznawczą klasyfikacją gruntów. Następnie, po przeprowadzeniu analizy dokumentacji, za zgodą właściciela gruntów, dokonywana jest wizja terenowa, podczas której przeprowadzane są wstępne badania glebowe, sprawdzane są rodzaje użytków gruntowych, stopień ewentualnej degradacji danego terenu, itp. Powyższe czynności pozwalają dokonać wstępnej oceny zasadności występowania z wnioskiem do właściwego organu o wszczęcie postępowania w sprawie aktualizacji gleboznawczej klasyfikacji gruntów. W przypadku stwierdzenia na tym etapie rozbieżności pomiędzy stanem faktycznym na gruncie a danymi w ewidencji gruntów i budynków wspólnie z właścicielem gruntów podejmowana jest decyzja o skierowaniu stosownego wniosku do urzędu. Dalsze postępowanie uzależnione jest od procedur przyjętych przez dany urząd.
Gleboznawcza klasyfikacja gruntów przeprowadzana jest albo z urzędu albo na wniosek właściciela danych gruntów. Wniosek o aktualizację gleboznawczej klasyfikacji gruntów składa się do właściwego organu, którym jest starosta albo prezydent miasta na prawach powiatu. We wniosku właściciel powinien wskazać dane klasyfikatora, który przygotuje dokumentację zawierająca projekt ustalenia klasyfikacji.
Gleboznawcza klasyfikacja gruntów obejmuje grunty rolne i leśne, czyli: grunty orne, sady, łąki i pastwiska, grunty pod stawami i rowami, grunty zadrzewione i zakrzewione, nieużytki, grunty zmeliorowane, zdegradowane i zrekultywowane, grunty rolne zabudowane, grunty pod lasami, grunty dotychczas niesklasyfikowane.
Czynności klasyfikacyjne, zarówno prace terenowe, jak i przygotowanie dokumentacji, wykonuje klasyfikator gruntów, wskazany przez wnioskodawcę oraz upoważniony przez starostę bądź prezydenta miasta na prawach powiatu. Przeklasyfikowanie danego gruntu (aktualizacja użytków), czy też zmiana klasy gruntu są możliwe na podstawie operatu z przeprowadzenia gleboznawczej klasyfikacji gruntów, sporządzonego na koszt wnioskodawcy, a następnie przyjętego do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego oraz ostatecznie zatwierdzonego decyzją administracyjną.